नईदिल्ली,जेएनएन।'भारतमें290कम्युनिटीरेडियोस्टेशनहैं,जिनकीपहुंचदेशकीलगभग9करोड़आबादीतकहै।येरेडियोस्टेशनसमुदायोंद्वाराउनकीस्थानीयभाषाएवंबोलीमेंचलाएजातेहैं।इसतरहभारतीयभाषाओंकेमाध्यमसेकम्युनिटीरेडियोदेशकोजोड़नेकाकामकरताहै।'यहविचारभारतीयजनसंचारसंस्थान(आईआईएमसी)केमहानिदेशकप्रो.संजयद्विवेदीनेसोमवारकोसरदारवल्लभभाईपटेलकी145वींजयंतीप्रसंगकेमौकेपर,'कम्युनिटीरेडियो-सबकासाथसबकाविकास'विषयपरआयोजितवेबिनारमेंव्यक्तकिए।
कार्यक्रममेंवनवर्ल्डफाउंडेशनकेप्रबंधनिदेशकश्रीराजीवटिक्कू,रेडियोअल्फ़ाज़-ए-मेवातकीप्रमुखश्रीमतीपूजाओबेरॉयमुरादा,कम्युनिटीमीडियाकंसल्टेंटडॉ.डी.रुक्मिणीवेमराजूएवंरेडियोबनस्थलीराजस्थानकेस्टेशनमैनेजरश्रीलोकेशशर्माभीवक्ताकेतौरपरशामिलहुए।
प्रो.द्विवेदीनेकहाकिसामुदायिकरेडियोस्टेशनलोगोंसेउनकीभाषामेंसंचारकरतेहैं,जिससेनसिर्फभाषाकेबचावमेंयोगदानहोताहै,बल्किअगलीपीढ़ीतकउसकाविस्तारभीहोताहै।एकसमुदायकोसशक्तकरनाहो,लोगोंऔरसरकारकेबीचमाध्यमबननाहो,समाजमेंपारदर्शितालानीहो,निरंतरजानकारीपहुंचानीहोयाछोटीअथवाबड़ीसमस्याकाहलनिकालनाहो,इनसभीमेंकम्युनिटीरेडियोअपनीमहत्वपूर्णभूमिकाअदाकरताहै।
उन्होंनेकहाकिमौजूदादौरमेंकम्युनिटीरेडियोपरविज्ञापनकाअनुपात7मिनटप्रतिघंटाहै,जिसेबढ़ाकर12मिनटप्रतिघंटाकियेजानेकीतैयारीशुरूहोचुकीहै।इसबढ़ेहुएसमयसेकम्युनिटीरेडियोकोआर्थिकलाभहोगाऔरअपनेलिएवित्तीयसंसाधनजुटानेमेंमददमिलेगी।इसकेअलावाभारतसरकारनेदेशमेंकम्युनिटीरेडियोसमर्थनअभियानचलारखाहै।प्रो.द्विवेदीकेमुताबिकसामुदायिकरेडियोसिर्फरेडियोनहीं,बल्किलोगोंकीएकीकृतआवाज़है।
समस्याओंकासमाधानकरताहैकम्युनिटीरेडियो:टिक्कू
श्रीराजीवटिक्कूनेकहाकिकम्युनिटीरेडियोसिर्फसमस्याओंकीऔरध्यानहीनहींदिलाता,बल्किउनकासमाधानकरनेकाभीप्रयासकरताहै।टिक्कूनेबतायाकिआजकेदौरमेंहमसूचनाओंकेविस्फोटसेजूझरहेहैं,ऐसीस्थितिमेंइनसूचनाओंकोकम्युनिटीरेडियोसबसेबेहतरतरीकेसेनियंत्रितकरतेहैं।
टिक्कूनेकहाकिकोरोनामहामारीकेदौरमेंकम्युनिटीरेडियोनेभीअपनीमहत्वपूर्णभूमिकानिभाईहै।उत्तराखंडमें6स्टेशनोंनेमिलकरएकउम्मीदनेटवर्कबनायाहै,जिसकेद्वाराकोरोनासेबचावकेउपायलोगोंकोबतायेजारहेहैं।उनकेमुताबिककम्युनिटीरेडियोकीभूमिकापरअबलोगोंकोजागरुककरनेकीजरुरतहै।
भाषाकानहीं,संचारकामहत्व:वेमराजू
कम्युनिटीमीडियाकंसल्टेंटडॉ.डी.रुक्मिणीवेमराजूनेअपनेसंबोधनमेंकहाकिकम्युनिटीरेडियोमेंभाषाकानहीं,बल्किसंचारकामहत्वहै।औरइसकीसबसेअच्छीबातयहहैकिक्षेत्रीयस्तरपरलोगोंसेक्षेत्रीयभाषामेंहीसंचारकियाजाताहै।उन्होंनेकहाकिसमुदायएवंउसमेंरहनेवालेलोगोंकोजोड़करही'सबकासाथसबकाविकास'संभवहोसकताहै।
कोरोनामहामारीकेदौरमेंकम्युनिटीरेडियोकीभूमिकापरबोलतेहुएवेमराजूनेकहाकिकिसीभीचुनौतीकेसमयसामुदायिकरेडियोनेअपनेआपकोसिद्धकियाहै।उन्होंनेकहाकिसंकटकेसमयलोगोंकोसशक्तबनानेकीजिम्मेदारीकम्युनिटीरेडियोकीहै।महामारीकेइसदौरमेंकम्युनिटीरेडियोकीडिमांडबढ़ीहै।पहलीबारप्रशासनकोयेएहसासहुआकिलोगोंतकजानकारीपहुंचानेमेंकम्युनिटीरेडियोकीमहत्वपूर्णभूमिकाहै।
सबकेसाथसेहीहोगाविकास:मुरादा
इसमौकेपररेडियोअल्फ़ाज़-ए-मेवातकीप्रमुखश्रीमतीपूजाओबेरॉयमुरादानेबतायाकिजबरेडियोमेवातकाप्रसारणशुरूकियागया,तोवहांरहनेवालेसमुदायकेलोगोंनेपहलेइसकाविरोधकिया,लेकिनआजवहीलोगइसकेसंचालनमेंहमारीमददकरतेहैं।लॉकडाउनकेदौरानवहांरहनेवालेइंजीनियरनेतकनीकीसमस्याओंकोदूरकरनेमेंहमारीमददकी।
'सबकासाथसबकाविकास'काजिक्रकरतेहुएउन्होंनेकहाकिहमेंयेसमझनाहोगाकिआखिरहमेंकिसकासाथचाहिएऔरइससेकिसकाविकासहोगा।श्रीमतीमुरादानेकहाकिहमेंसमुदाय,प्रशासन,सरकारऔरसहयोगियोंकासाथचाहियेऔरइससेसमाजकेउनलोगोंकाविकासहोगा,जिनतकशासनऔरप्रशासनकीपहुंचनहींहै।
समुदायकेलोगोंकोकररहेहैंजागरुक:शर्मा
रेडियोबनस्थलीराजस्थानकेस्टेशनमैनेजरश्रीलोकेशशर्मानेकहाकिहमारीटैगलाइनहै'आपणोरेडियोबनस्थली'यानीयेआपकाअपनारेडियास्टेशनहै।यहीकम्युनिटीरेडियोकीभावनाहै।उन्होंनेकहाकियहराजस्थानकापहलाकम्युनिटीरेडियोस्टेशनहैऔरइसकेमाध्यमसेहमक्षेत्रीयभाषाओंमेंलोगोंकेसाथसंवादकररहेहैं।
शर्मानेबतायाकिकम्युनिटीरेडियोकीमददसेहमस्थानीयसमुदायकेलोगोंमेंउनकीरुचिकेअनुसारकौशलकाविकासकररहेहैं।साथहीलोकगीतोंकेमाध्यमसेहमनसिर्फसंस्कृतिकाप्रचारप्रसारकररहेहैं,बल्किसरकारीयोजनाओंकीजानकारीभीलोगोंतकपहुंचारहेहैं।
इससेपहलेआयोजनकीशुरुआतसंस्थानकेअपरमहानिदेशकश्रीके.सतीशनंबूदिरीपादकेस्वागतभाषणसेहुई।वेबिनारकासंचालनअपनारेडियोकेकार्यक्रमप्रमुखश्रीसंजयअग्रवालनेकियाएवंभारतीयसूचनासेवाकीपाठ्यक्रमनिदेशकश्रीमतीनवनीतकौरनेआयोजनमेंभागलेनेवालेसभीवक्ताओंकाधन्यवाददिया।